در سال ۱۳۹۶ علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، به نیرو‌های وفادار خود که در چارچوب دولت این کشور نیستند، با استفاده از ترکیب «آتش به اختیار» این اجازه را داد تا به تشخیص خود، آن چه را او زوال فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی می‌دانست، اصلاح کنند.

این دستور آقای خامنه‌ای فرصتی برای بسیج ایران فراهم کرد تا در زندگی خصوصی مردم کنجکاوی و آن را بررسی کنند.

نیرو‌های وفادار به رژیم جمهوری اسلامی ایران که به لباس شخصی‌ها معروفند، شروع به آزار و اذیت مردم کردند. این مساله چنان گسترده شد و نیرو‌های خودسر در ایران زندگی مردم را با چالش روبه‌رو کردند که در راهپیمایی روز قدس همان سال تعدادی از همین افراطی‌ها اطراف حسن روحانی رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران حلقه زدند و شعار‌های توهین‌آمیز علیه او سر دادند.

حالا به نظر می‌رسد که چنین آتش به اختیاری به گونه‌ای دیگر در افغانستان در حال شکل گرفتن است.

رسانه‌های داخلی افغانستان گزارش دادند که در استان شرقی ننگرهار، اداره امر به معروف و نهی از منکر ایجاد شده است.

این اداره بر اساس دستور استاندار این استان شکل گرفته است و وظیفه‌اش به گفته رسانه‌ها اصلاح انحرافات و منکرات است. مسؤولین این اداره خودساخته گفته‌اند که این نهاد فعالیت‌هایش را در چارچوب قانون اساسی انجام خواهد داد. اما برخی از اعضای این نهاد از اعمال حدود شرعی از جمله قطع دست سارقین نیز خبر داده‌اند. این دومین نهادی است که به تازگی در افغانستان ایجاد شده است. قبل از این در استان غربی هرات نیز اداره‌ای به نام امر به معروف ایجاد شد و فعالیت‌هایش را نیز در سطح شهر هرات آغاز کرد. اداره امر به معروف هرات حتی به کارگاه‌های تولید لباس رفته و از تولید‌کنندگان لباس خواسته‌اند تا منطبق با شرع اسلام لباس بدوزند. آنان همچنین به آرایشگاه‌های مردانه رفته و از آرایشگر‌ها خواسته‌اند تا مطابق با معیار‌های شرع موهای مشتریان‌شان را پیرایش کنند.

جالب‌ترین مساله این‌جاست که وزارت حج و اوقاف افغانستان از تشکیل چنین نهاد‌هایی اظهار بی‌خبری می‌کند. این وزارت به رسانه‌ها گفته است که آنان در تشکیل وزارت حج و اوقاف، ریاستی به نام (احتساب) دارند که وظیفه‌اش رهنمایی شهروندان افغانستان براساس اصول حکیمانه اسلام است. اما درمورد ایجاد نهاد‌های امر به معروف خبری ندارند و زیرمجموعه وزارت حج و اوقاف نیز نیستند.

قبل از این نیز یک روحانی افراطی در هرات به نام مجیب الرحمن انصاری، خبر از ایجاد امر به معروف به دست پیروانش داده بود. او به مردم به خصوص جوانان هرات هشدار داد که در منطقه تحت نفوذ او که بیشتر شمال شهر هرات را دربرمی‌گیرد، هیچ گونه عمل خلاف شریعت انجام ندهند وگرنه او در اعمال حدود شرعی کوچک‌ترین اهمالی نمی‌کند.

ایجاد نهاد‌های امر به معروف واکنش‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده است. تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، ایجاد این نهاد‌ها را، برگشت به دوران سیاه سلطه طالبان تشبیه کرده و نوشته‌اند که مذاکرات صلح در ذهن عده‌ای، برگشت طالبان را تداعی کرده است و آنان می‌خواهند از همین حالا فرهنگ طالبانی را دوباره در افغانستان رواج دهند. در دوران سلطه طالبان، اداره امر به معروف، خطرناک‌ترین اداره بود. این اداره برای طرز لباس پوشیدن، گذاشتن ریش و اندازه آن، گذاشتن دستار یا کلاه سفید بر سر مردم، بیرون رفتن زنان از خانه و استفاده مردم از موسیقی، محدودیت‌های زیادی گذاشته بود و خاطیان آن به شدت مجازات می‌شدند.

به نظر می‌رسد در وضعیتی که دولت افغانستان به شدت درگیر مذاکرات صلح، افزایش درگیری‌ها در سراسر افغانستان و تنش‌های درونی خود است، جریان‌های افراطی دوباره سر برآورده و در تلاش برای سلطه بر زندگی مردم‌اند. افراط‌گرایی از سالیانی چند به این سو به صورت خزنده در تار و پود جامعه افغانستان رخنه کرده است.

رابطه تعدادی از مدارس دینی با گروه‌های افراطی و پناه دادن به تروریست‌ها در مدارس‌شان از نشانه‌های بارز گسترش افراط‌گرایی در افغانستان است. در کنار آن سلفی‌گری قدم به قدم در حال پیشروی در افغانستان است و مذهب حنفی که مذهب مسلط و رسمی افغانستان است، در حال عقب‌نشینی در مقابل جریان‌های سلفی است.

در چنین وضعیتی اگر دولت اقدام عملی در رابطه با این جریان‌های خودسر نکند، امکان دارد پیش از حضور احتمالی طالبان در حیات سیاسی افغانستان، تفکر این جریان عقب‌افتاده در سراسر افغانستان گسترش یابد.